انتظار دغدغه مشترک از مخاطبانم ندارم، درک تغییر در همزمانی - مجله سرگرمی

این نمایشگاه کوششی برای حمایت از هنرمندان نوظهوری است که در آثارشان پتانسیل بالایی برای رشد و پیشرفت وجود دارد.

امید آفرین زاد متولد 1365 و فارغ التحصیل رشته مجسمه سازی از دانشگاه تهران است. او در حال حاضر در رشته هنرهای زیبا در دانشگاه ویکتوریا کانادا درس می خواند و این روزها هم نمایشگاه آثارش در گالری نیان برپا است. آفرین زاد پیش از این تجربه حضور در نمایشگاه های مختلف نقاشی و مجسمه سازی را داشته است.

با آفرین زاد به بهانه نمایشگاه آثارش در گالری نیان به تبادل نظر نشستیم که متن آن را در ادامه می خوانید.

* مجسمه های شما موقعیتی را به نمایش می گذارند که می تواند به تعابیر و برداشت های مختلفی بینجامد؛ هم جواری دو زمان متفاوت، یا زمانِ حالی که آرام آرام به سمت ایستایی و سکون در تاریخ و گذشته پیش می رود. چه مفهومی در ذهن خود شما منجر به ساخت این مجسمه ها شد؟ این ایده از کجا شکل گرفت و چگونه عملی شد؟

عنوان این مجموعه همزمانی است، ولی قصد من صرفاً اشاره به زمان نیست، بلکه صرفاً برای من بهانه ای است که موقعیتی مکانی را انتخاب کنم و در آن مکان تعیین، آنچه بوده است و دیگر نیست، به نمایش بگذارم.

برای این منظور ترجیحم نمایش گذشته بسیار دور از یک مکان است، آن قدر دور که ردی از حضور انسان ناطق در آن نباشد و محیط در بکرترین حالت خود ظهور پیدا کند. در این چیدمان شاهد همنشینی اشیا و پیرامونی مزین شده، متعلق به زمان حال و همچنین عناصری کاملاً بکر و طبیعی خواهیم بود.

آنچه در این رویاروییِ نامتقارن و نامربوط برای من مهم است، امکان مقایسه حضور خود در هنگام مواجهه با اثر است؛ یک رویارویی که لحظه ای با آن موقعیت بکر که شاید حضور یک تخته سنگ یا یک حیوان باشد، قابل درک است و لحظه ای دیگر با آنچه زمان حال را اشغال نموده. برداشت های متفاوت از این موضوع توسط مخاطب اجتناب ناپذیر است، چرا که هر بیننده ای با رجوع به دنیا و تجربه زیسته خود به تحلیل و برآورد آنچه دیده است، می پردازد و اگر در نقطه ای این تجربیات و فهم از دنیا پیرامون، میان مخاطب و هنرمند مشترک باشد تا حدودی به تفسیر و خوانش یکدست تری میان این دو، دست خواهیم یافت. این مجموعه در اواسط دوره کارشناسی آغاز شد و به مرور شکل گرفت و به اجرا رسید.

* اما این تقابل به چه معناست؟ به نظر می رسد که این ایده قرار است تقابلی میان طبیعتِ تغییر شکل یافته امروز و طبیعت زنده دیروز را به نمایش بگذارد. در کنار اشیایی مثل کتابخانه، جایگاه و … که نتیجه فرآیندی از فراوری و ایجاد فرم و شکل بر روی چوب هستند تا آن را به اشیایی کاربردی و امروزی بدل نمایند، سنگ ها حالتی ضمخت، نخراشیده و بدوی دارند.

این تقابل و همنشینی که ردی از تقارن و یک دستی میان عناصر در آن نیست، می تواند یک چرایی را در ذهن مخاطب کلید بزند اما اینکه به کجا ختم می گردد و چه معنایی پیدا می نماید، برای هر مخاطبی می تواند متفاوت باشد. من فقط کوشش می کنم موقعیتی را ایجاد کنم و به اشتراک بگذارم اما اینکه مخاطب من در هنگام رویارویی با اثر چگونه و به چه چیزی فکر کند، دغدغه من نیست.

* اما وقتی شما از ایجاد امکانی برای مقایسه حضور خود در برابر هر کدام از این موقعیت ها صحبت می کنید، در این مقایسه به دنبال هدفی هستید. آیا می گردد اهداف محیط زیستی برای این آثار در نظر گرفت؟ خودتان در هنگام خلق اثر چنین نگاهی داشتید؟

بله من بهانه ای دارم برای ارائه آنچه در ذهنم می گذرد، درواقع این دغدغه من است و آن را به اشتراک می گذارم اما اینکه مخاطب با من دغدغه یکسانی داشته باشد، انتظار زیادی است. شاید کمی بیشتر از دغدغه محیط زیستی باشد، چرا که من به دنبال نفی یک موقعیت به نفع دیگری نیستم. تنها شواهدی را ارائه می دهم؛ باهم و در کنار هم. هر آن چیزی که برداشت گردد می تواند به نوعی درست باشد. حتی تفسیر محیط زیستی از این مجموعه می تواند بخشی از آن باشد.

* گمان می کنید این مجسمه ها به لحاظ اجرا، انتقال دهنده ایده مورد نظر شما هستند؟ اگر با کمی فاصله بخواهید به آن ها نگاه کنید، چه اتفاقات بهتری می توانست در اجرا بیفتد؟

معمولاً برداشت های متفاوت اما یک جنس از مخاطبانم شنیده ام. برداشت هایی که در عین تفاوت، همگی حول یک موضوع و محور بوده اند. برای من شنیدن برداشت های تازه، جذاب تر است تا آن دسته از برداشت ها که دقیقاً به هدف می زنند. این برداشت های تازه در بعضی موارد گویا بخشی از گمشده های ذهن من را بازگو می نمایند. بله، اگر بخواهم دوباره اجرایی داشته باشم، به همین روال اجرا خواهم کرد.

* اگر بتوانیم برای هر مجسمه به لحاظ جانمایی و موقعیت مکانی، تعریفی داشته باشیم، آیا می توان این مجسمه ها را به نوعی مجسمه شهری به حساب آورد؟

به نظر من ما نمی توانیم تعریفی یک خطی و قانونمند در این مورد داشته باشیم. با این همه فکر می کنم با توجه به محیط مورد نظر در شهر، می توان این سوژه را عملی کرد.

* منظورم امکان ارتباط شهروندان در فضای شهری با این چیدمان است. به نظرتان این چیدمان می تواند کارکرد عمومی داشته باشد؟

بله قطعاً می تواند. در مقیاس شهری به مراتب کار جذاب تر و با محتواتر خواهد بود؛ از این رو که ساختار معاصر شهری که حاصل لایه به لایه تغییرات سطحی و زیرسطحی در محیط است، در تقابل با آنچه که زمانی اصل (بدون تغییرات) بوده، قرار می گیرد و در نتیجه یک کنتراست شدید چه به لحاظ بصری و چه به لحاظ محتوایی به وجود می آورد که می تواند برای عموم قابل توجه، عجیب و دور از انتظار باشد و تمام این موارد منتهی به فکر کردنِ درباره آن موضوع می گردد.

برای من حالت ایده آل این ایده اجرا در محیط شهری است، چرا که فکر می کنم پیرامون شهر اطلاعات دقیق تری در خصوص زمانی که در آن هستیم، به ما می دهد و از آنجایی که یک عنصر از کار من اشاره به زمان حال است این محتوا بهتر و شایسته تر عملی خواهد شد.

* مجسمه سازی در دوران مختلف تغییر کارکرد و ماهیت پیدا نموده است. در یک دوره ای مجسمه سازی به ساخت تندیس افراد مشهور برای نصب در مکان های شهری محدود می شد و کم کم مجسمه ها بیان هنری تری گرفتند. پرویز تناولی در مصاحبه ای گفته بود وقتی در سال 1337 اولین نمایشگاه مجسمه های خود را برگزار نموده، مجسمه هایی از آهن آلات اسقاطی برای مردم عجیب بوده و حتی بعضی را عصبانی نموده است. اساساً ارتباط میان مجسمه سازی و مخاطب آیا به شکل دیگر هنرها تعریف می گردد؟ مثلاً خود شما در هنگام اجرای یک اثر به مخاطب هم فکر می کنید؟

بله درست است. آنچه باعث بحث برانگیز شدن این شاخه از هنرهای تجسمی می گردد معمولاً اختلافات کلامی است. به عنوان مثال ما تمام روینمودهای مربوط به این حوزه را با کلمه مجسمه بیان می کنیم و آنچه این کلمه به ذهن ما فارسی زبانان متبادر می نماید، معمولاً تجسمی از یک پرتره یا پیکره است؛ اینجاست که میان روینمودهای جدیدتر این حوزه و آنچه مرسوم بوده است، تقابلی شکل می گیرد و این فقط مربوط به کشور ما نیست.

در خیلی از سایت ها و ژورنال های هنری کلمه اسکالپچر به معنای مجسمه با کلمه تری دایمنشنال ورک، به معنای کارهای سه بعدی جایگزین شده است و این می تواند محدودیت هایی را که کلمه مجسمه در ذات خود دارد، تا حدودی برطرف کند. این حداقل کاری است که می توان در حوزه زبان برای تعریف این شاخه انجام داد. درحالی که این مشکل را در دیگر حوزه ها مثل نقاشی یا عکاسی به این شکل نداریم، چراکه دنیای مربوط به این حوزه ها با وجود تمام نوآوری هایش مرزهای تعیین تری نسبت به مجسمه یا کارهای سه بعدی دارد.

من در هنگام کار به اینکه مخاطب اثرم را در چه حیطه ای دسته بندی خواهد نمود، فکر نمی کنم اما تعامل پذیر بودن کار با مخاطب برایم مهم است.

* آیا برای مجسمه سازی کارکرد یا تعهد اجتماعی قائلید؟

قطعاً می توان قائل بود، اما در حال حاضر برای من این رویکرد در اولویت قرار ندارد.

* یعنی صرفاً برای لذت کار می کنید؟ در همین چیدمان شما تقابلی را به نمایش می گذارید که می تواند یک موضوع مهم اجتماعی یعنی ردپای انسان بر طبیعت را به نمایش بگذارد.

من اشاره ای به لذت نکردم. به آنچه که فکر می کنم و برایم مهم است رجوع می کنم و اگر بتوانم بیانی برایش داشته باشم کارم را آغاز می کنم. ردپای انسان در طبیعت یک موضوع اجتماعی نیست، شاید برای این تعبیر شما موضوع مهم محیط زیستی بهتر باشد. من همانطور که پیش تر گفتم کوششم ارائه دو یا سه موقعیت در آن واحد است و باقی، هر آنچه بر ذهن بیننده جاری شد. حتی خود من قصدی برای اشاره به این ردپا ندارم، ولی از طرفی می تواند برداشت درستی هم باشد.

* آیا انتزاعی و پیچیده شدن هنر مجسمه سازی به نوعی فاصله این هنر را از مردم بیشتر ننموده است؟

گمان نمی کنم. آنچه من در فضای دانشگاهی و گالری های موجود در تهران درک نموده ام، شوق و تمایل به دانستن و تجربه کردن موقعیت های جدید است. طبعاً مخاطب عام (به معنای همه مردم) در این تجربه سهیم نخواهند بود همان گونه که در کشورهای دیگر هم این طور است. اما در مجموع فکر می کنم روینمودهای جدید مخاطبان بیشتری نسبت به گذشته دارد.

* اصلاً چه شد که به سراغ مجسمه سازی رفتید؟

پیش از مجسمه برای چندین سال طراحی و نقاشی می کردم. مجسمه را از دانشگاه با انتخاب این رشته آغاز کردم، از آنجایی که همواره مجسمه سازی برایم جذاب بود و دنیای نقاشی را تجربه نموده بودم، ترجیحم برای تحصیلات آکادمیک رشته مجسمه سازی شد.

* آیا از نظر بیان هنری هم در مقایسه با نقاشی امکانات بیشتری در اختیار شما قرار می دهد؟

بله قطعاً همینطور است. در کارهای سه بعدی، اثر خلق شده در همان موقعیت ما زیست می نماید. از این رو تجربه رویارویی با اثر سه بعدی مختصات منحصر به فرد خودش را خواهد داشت. همین که می توانی آن را لمس کنی و در مکان و زمانی که حضور داری آن را بیابی، تجربه رویاروییِ متفاوت تری در قیاس با نقاشی رقم می زند. در نقاشی وهم می تواند عنصر اصلی باشد. آن اثر در دنیای ما زیست نمی نماید. می توانیم یک اثر نقاشی را ببینیم و در سیری ذهنی به دنیای آن اثر نفوذ کنیم و ابعاد دیگرش را کشف کنیم، این پروسه به یاری قوه خیال و در ذهن بیننده انجام می گردد. حتی در خصوص کارهای آبستره نیز پروسه تحلیل آن به واسطه امری ذهنی انجام می گردد، شاید کمی ریاضی وارتر.

* حالا که در خارج از کشور درس می خوانید و امکان ارتباط بیشتری برای آنالیز وضعیت این هنر بیرون از مرزهای خودمان دارید، گمان می کنید مجسمه سازی ما با چه آسیب هایی روبروست؟

آنچه دیده ام و می توانم بر اساس آن مقایسه ای انجام بدهم، بیشتر جای خوشحالی دارد. به طور میانگین برداشت من این است که هنرمندان ما با دغدغه تر هستند و اگر مجالی باشد، در خیلی از موارد پیشروتر خواهند بود. آسیبی که می تواند وجود داشته باشد، باید در حوزه های مدیریتی جست وجو کرد. چه دانشگاه که به عقیده من می تواند مهم ترین مرجع تربیت هنرمند امروز باشد و چه در سطح کلان که به تصمیمات کلی و اساسی در این حوزه می پردازد.

* شما خودتان به کدام فضا بیشتر احساس تعلق می کنید؟ گذشته بسیار دور با آن محیط بکر، یا زمان حال و دست ساخته های مصنوعی اش؟

در هر دو فضا سیر می کنم، یکی را در ذهنم می پرورانم و تجربه حضور در آن را تخیل می کنم، دیگری را به طور واقعی و اجتناب ناپذیر زندگی می کنم.

نمایشگاه پروژه خانه تا 11 مردادماه در گالری نیان به نشانی بلوار اندرزگو، بلور صبا، کوچه شبنما، نبش کوچه گوهر، شماره 2 برپاست.

banima.ir: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما

namasho.com: نماشو: آگهی رایگان، رپورتاژ خبری، طراحی سایت، سئو و بهینه سازی وبسایت